Ideeën voor de stad van morgen - de winkelstraat
Een maandelijkse nieuwsbrief van Concrete Blossom
Deze editie is brought to you by Malique Mohamud, CEO, creative director, en algemeen strategie & Alexandre Furtado Melville, CFO, partner en communicatiestrategie
⏳ De kennis ligt op straat
⌛️
⏳ De kennis ligt op straat ⌛️
Winkel straat - sociaal corridor - lopend onderzoek Concrete Blossom, 2023
We introduceren onze maandelijkse nieuwsbrief met ideeën voor de stad van morgen. In deze eerste editie focussen we op de winkelstraat en de functie die deze heeft in de stad van nu. Waarom willen we het hebben over de winkelstraat? Winkelstraten zijn in veel steden hotspots. Ze hebben een grote sociale waarde, vooral in migrantenwijken. De winkelstraat is de plek waar de privédomeinen van het huis, het gezin en het publieke leven samenkomen. In een samenleving waar de kloof tussen de overheid en de samenleving groeit, kan de winkelstraat fungeren als een tussenruimte die deze twee werelden dichter bij elkaar brengt. The Niteshop is dan ook ontstaan vanuit dit inzicht. In deze nieuwsbrief gaan we in op hoe wij de winkelstraat zien en welke rol deze speelt in de stad van de toekomst.
Afstand tussen overheid en publieke sector
De burger en de overheid spreken steeds minder dezelfde taal en lijken niet samen te werken. Mariana Mazzucato, hoogleraar economie en publieke innovatie aan de University College London, is een voorstander van een overheid die meer op waarde wordt geschat. In haar recent gepubliceerde boek De consultancy industrie - Hoe consultants bedrijven verzwakken, overheden uithollen en economieën schaden, bekritiseert ze de rol van grote consultants ten opzichte van de publieke sector. Er is een gebrek aan vertrouwen in de overheid en vice versa. Well-paid consultants profiteren van dit wantrouwen. De stad van morgen vraagt om andere vormen van kennis en werkwijzen om voorbij deze impasse te komen en het vertrouwen te herstellen. Volgens Mazzucato is die kennis niet per se aanwezig in de wereld van de Big Four.
Hoe komen we dichter tot elkaar?
Mazzucato richtte in 2018 het Institute for Innovation and Public Purpose (IIPP) op. In datzelfde jaar startte onze creative director Malique Mohamud zijn onderzoek naar een soortgelijk instituut, gebaseerd op de typologie van de avondwinkel: The Niteshop. Dit is een instituut gebaseerd op de kennis van de migranten en hun kinderen die nu in deze voormalige arbeiderswijken wonen. Beide initiatieven laten zien dat er behoefte is aan een andere relatie tussen overheid en burger.
We hebben een heel eigen curriculum gemaakt voor de masteropleiding voor ambtenaren, omdat universiteiten als Harvard, Oxford of Cambridge in oude methoden zijn blijven hangen.
-Mariana Mazzucato
Mazzucato in gesprek over het IIPP met het Financieele Dagblad: "Het IIPP biedt een eigen masteropleiding voor "ambtenaren nieuwe stijl". Mazzucato vertelt verder: “Dat hebben we gedaan omdat ik zag dat er nauwelijks plekken waren waar mensen zich hierin konden bekwamen. Bij de oprichting heb ik gezegd dat de publieke sector sterker moet worden om goed samen te kunnen werken met de private sector."
Ook het leren samenwerken met burgers en kleine ondernemers heeft extra aandacht nodig. Daar richten wij ons op met The Niteshop. Wij geloven in het idee dat maatschappelijke vraagstukken vaak het duidelijkst zichtbaar zijn aan de rand van de samenleving. Migrantenwijken vormen een groot deel van deze spreekwoordelijke rand. De uitdagingen die hier aanwezig zijn, cultiveren een specifiek soort kennis. Een wijsheid waarmee mensen feilloos tussen de spanningen navigeren die ontstaan door een discrepantie van het systeem en de geleefde stad. Wij noemen deze alternatieve vormen van kennis ‘Fringe Kapitaal’. Om de sociale en ecologische opgaven van deze tijd adequaat aan te pakken, is een intieme kennis van Fringe Kapitaal en andere vormen van onzichtbare kennis onmisbaar. Drie jaar geleden kozen we er bewust voor om onszelf, als advies- en ontwerpbureau, te vestigen in een winkelstraat. Hier zitten we namelijk te midden van het Fringe Kapitaal.
De waarde van de winkelstraat
Mazzucato ziet dus, net als wij met The Niteshop, dat de manier waarop de systeemwereld en burgers met elkaar omgaan niet duurzaam is. Serieus genomen worden en well-paid consultancy fees betaald krijgen blijft een eeuwige uitdaging, opererend vanuit de Fringe. Zoals gezegd, met The Niteshop zitten we midden in de context waar Fringe Kapitaal te vinden is en waar de maatschappelijke opgaven talrijk zijn. De winkelstraat is de sociale corridor, een ontmoetingsplek waar mensen elkaar tegenkomen. Wil je peilen wat er leeft in de Buurt, loop dan een willekeurige zaak in de straat binnen. De diensten die de ondernemers bieden gaan verder dan wat er in de etalage te zien is. Het zou zomaar kunnen dat de sleutelboer ook een tolk is. Roddels, inventieve oplossingen, inzichtelijke gesprekken, talloze verhalen en ideeën passeren de revue in de winkelstraat. Wat ons betreft is het dus de ideale plek om de vertaalslag te maken tussen burger en overheid.
Voor ondernemers is het belangrijk om meer samen te werken en kennis te delen.
Is er een toekomst voor de Amsterdamse winkelstraat?, Het Parool, 9 feb 2015
Wij zien dus een waardevolle winkelstraat, maar als je de Gemeente Rotterdam moet geloven is diezelfde winkelstraat in crisis. Zo wil de Taskforce Retail Rotterdam "innovatie van de Rotterdamse detailhandel aanjagen en faciliteren. De ambitie van de Taskforce is om aan de slag te gaan met zowel digitale als fysieke innovaties. Rotterdam zou daarbij als voorbeeldstad moeten dienen." Maar naar welke voorbeelden kijkt de gemeente? En welke kennis zit er achter deze innovaties?
Veranderend consumentengedrag, digitalisering en de gevolgen van corona zorgen voor meer leegstand. Ook zou het aanbod in sommige winkelstraten volgens de gemeente te eenzijdig zijn, waardoor criminele praktijken op de loer liggen. Zo zou een oververtegenwoordiging van barbershops in winkelstraten niet koosjer zijn volgens de fractievoorzitter van de Rotterdamse VVD. Wij vragen ons af of lokale politici en beleidsmakers beschikken over de juiste kennis en inzichten om een Superdiverse stad als Rotterdam goed te kunnen besturen. In het geval van de winkelstraat kan het contrast tussen de geplande en de geleefde stad niet groter zijn. Er is een te grote afstand tussen de overheid en de winkelstraat; ze hebben geen idee hebben wat hier daadwerkelijk speelt omdat ze er niet aanwezig zijn. Oké, om parkeerboetes uit te delen, misschien. Alle punchlines daargelaten, er is juist daarom een tussenruimte nodig om elkaar te ontmoeten en kennis te delen.
In veel winkelstraten in migrantenwijken zijn de sociale functies van de straat al langer de norm. Volgens Malique Mohamud zou het waardevol zijn om stil te staan bij de manier waarop mensen ruimte gebruiken in Superdiverse steden. "Waar volgens conventionele analyses de winkelstraten in crisis zijn, zie ik juist dat er een rijk sociaal leven plaatsvindt in de straat. Vooral de functie van kapperszaken, eethuizen en buurtwinkels is cruciaal in het sociale leven in de migrantenwijk. De vraag is alleen, kunnen we die waarden voldoende herkennen?” Een veranderende stad vraagt om een andere manier van kijken naar de functie en betekenis van de winkelstraat. Het straatbeeld is drastisch aan het veranderen en dat zal de komende jaren alleen maar intensiveren.
De kennis ligt op straat
Naast de conventionele commerciële functie biedt de winkelstraat dus kansen om te voorzien in publieke (non-commerciële) behoeften van burgers. Ook beleidsmakers en andere professionals zoeken naar een tussenruimte die verschillende werelden met elkaar verbindt. Want hoe kom je anders in contact met 'gewone' mensen en hun zorgen en dromen? En hoe bereik je die kennis als je niet aanwezig bent op de plekken waar burgers dagelijks komen? Deze kennis komt samen in de winkelstraat. Vanuit een hoge toren heb je een goed uitzicht op de buurt, maar geen inzichten op de kennis die er geproduceerd wordt. Om de kennis van de straat te vinden, moet je opgaan in de straat. Soms letterlijk.
— Edited by Julia Den Outer, editor, Rotterdam